KAÇAK ELEKTRİK KULLANIMI SONUCU DAVA YOLLARI
Elektrik dağıtım şirketleri tarafından kişilerin kaçak elektrik tükettiğinin tespiti halinde kaçak elektrik tespit tutanağı düzenlenmektedir. Kaçak elektrik tüketim miktarı EPDK Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği madde 44-45 kapsamında hesaplanarak faturalandırılmaktadır. Kullanılan kaçak elektrik miktarının hesaplanması konusunda 2021 yılında yasa değişikliği yapılmıştır ve sayacın yasal şekilde tesis edilmiş olup olmamasına göre hesap yöntemi değişmektedir. Bununla birlikte pratikte özellikle birden fazla döneme yayılmış kaçak elektrik tespit tutanakları ve faturalandırmalarında hesap hatalarının yapıldığı bu sebeple olması gerekenden fazla borç çıktığı durumlara rastlanmaktadır. Bu durumda kaçak elektrik tespit tutanağı ve ardından düzenlenen faturadan kaynaklı çıkan borca karşı nereye itiraz edilebileceği ve nereye dava açılacağı soruları akla gelmektedir.
KAÇAK ELEKTRİK TÜKETİM MİKTARININ HESAPLANMASI
EPDK Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği
MADDE 44 – (1) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki kaçak olarak tüketilen elektrik enerjisi miktarı, tüm tüketiciler için;
- a) Öncelikle tüketimi doğru olarak kaydetmiş olan yasal şekilde tesis edilmiş sayaç değerine göre,
- b) Tüketimi doğru olarak kaydetmiş yasal şekilde tesis edilmiş sayaç değerinin bulunmaması durumunda, ihtilafsız aynı dönemki tüketim miktarına göre,
hesaplanır. (b) bendi kapsamında, kaçak kullanım tespitinin yapıldığı tarihten geriye dönük olarak yapılan incelemeler sonucunda, tüketim değerlerinin düşmeye başladığı tarih tespit edilebiliyorsa, bu tarihten önceki aynı dönem, ihtilafsız dönem olarak kabul edilir.
(2) Birinci fıkra kapsamında doğru tespit edilmiş tüketim değeri yoksa, kullanım yerinin müstakil trafolu olup olmamasına bakılmaksızın;
- a) Meskenlerde, proje varsa projesinde belirtilen gücün kullanma faktörü olan 0,60’ı, projesi yok ise, basit yapılarda 3 kW, diğerlerinde 5 kW’nın altında olmamak üzere bağlantı gücüne ve ortalama günlük çalışma saatine göre, yöresel özellikler ve benzer yapılar göz önüne alınarak,
- b) Diğer tüketici gruplarında, tespit edilen kurulu gücün kullanma faktörü olarak alınan 0,60 ile çarpımı sonucu bulunan değer bağlantı gücü olarak kabul edilir ve bu değer 3 kW’nın altında olmamak üzere ortalama günlük çalışma saatlerine göre hesaplanır. Bu tür hesaplamaların yapılamaması durumunda, tüketilen elektrik enerjisi miktarı aynı yörede bulunan benzer kullanım yerlerinin ortalama tüketimlerine göre hesaplanarak tespit edilir.
(3) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında, mühürlenmiş sayaçtan geçirilmeksizin ayrı bir hat çekilerek birtakım cihazlar kaçak olarak beslenmiş ise, tüketilen elektrik enerjisi sadece bu hat üzerindeki cihazların kurulu gücü dikkate alınarak hesaplanır.
(4) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi çerçevesindeki tespitlerde; elektrik enerjisinin kesildiği tarihteki endeks değeri ile kaçak tespitinin yapıldığı tarihteki endeks değeri arasındaki fark dikkate alınarak hesaplama yapılır.
Kaçak elektrik enerjisi tüketim miktarının hesaplanmasında ve faturalanmasında esas alınacak süre
MADDE 45 – (1) Kaçak elektrik enerjisi tükettiği tespit edilen tüketiciye yapılacak faturalandırmada, aşağıda yer alan süreler esas alınır;
- a) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendi çerçevesindeki tespitlerde; doğru bulgu ve belgelere dayandırılması kaydıyla kaçak elektrik enerjisi kullanılmaya başlandığı tarih ile kaçak tespitinin yapıldığı tarih arasındaki süre olup bu süre 12 ayı geçemez. Doğru bulgu ve belgelerin bulunmaması halinde bu süre 90 gün olarak alınır.
- b) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi çerçevesindeki tespitlerde; kaçak elektrik enerjisi kullanımına ilişkin olarak yapılacak hesaplamada kullanım süresi esas alınır, bu süre 180 günü geçemez.
- c) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendi çerçevesindeki tespitlerde; son endeks okuma ile tutanak düzenlenmiş olması kaydıyla kontrol, mühürleme, kesme-bağlama, sayaç değiştirme işlemleri gibi, sayaç mahallinde dağıtım şirketince gerçekleştirilmiş olan en son işlem tarihi ile kaçak tespitinin yapıldığı tarihe kadar olan süredir ve bu süre 90 günü geçemez.
ç) Birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirtilen sürenin dışında, tüketicinin kaçak elektrik enerjisi kullanım başlangıç tarihinin doğru bulgu ve belgelerle tespit edilmesi halinde, kaçak tüketime ek olarak birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirlenen başlangıç tarihinden itibaren, doğru bulgu ve belgelerle tespit edilmiş kaçak elektrik enerjisi kullanımı başlangıç tarihine kadar geriye dönük normal tüketim hesabı yapılır.
1) Kaçak tüketimi ile kaçağa ilişkin normal tüketim hesabında esas alınacak sürelerin toplamı 12 ayı geçemez. Yapılacak hesaplamada tüketimin yapıldığı kabul edilen dönemlerdeki birim fiyatlar dikkate alınır ve gecikme zammı alınmaz.
(2) 42 nci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi çerçevesindeki tespitlerde; kaçak elektrik enerjisi kullanımına ilişkin olarak yapılacak hesaplamada esas alınacak süre, tüketicinin tespite konu elektrik enerjisinin kesildiği tarih ile kaçak tespitinin yapıldığı tarih arasındaki süredir.
(3) Kaçak elektrik enerjisi tüketim miktarının hesaplanmasında ortalama günlük çalışma saatleri;
- a) Meskenlerde; 5 saat,
- b) Tarımsal sulama tüketici grubunda yer alan tüketicilerde; ilgili Tarım İl Müdürlüğünden ürün bazında alınacak sulama sezonu saati bilgisi çerçevesinde belirlenen saat,
- c) Sanayi tüketici grubundan enerji alanlar ile turistik tesisler, akaryakıt istasyonları, hastaneler, alışveriş merkezleri gibi vardiyalı hizmet veren tüketicilerden, tek vardiyalı çalışanlar için 7 saat, iki vardiya çalışanlar için 14 saat, üç vardiya çalışanlar için 21 saat,
ç) Diğer tüketicilerde; 8 saat,
olarak kabul edilir.
(4) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması olmayanlara, çalışma saatleri %20 oranında artırılarak uygulanır. Üç vardiya çalışanlar için bu süre 24 saat olarak kabul edilir.
(5) Üçüncü fıkranın (c) bendinin uygulanmasında, vardiya sayısının tespitinde kaçak tespiti yapan kuruluşun görevlilerinin tespiti ve şirket kayıtları, bunun mümkün olmaması halinde kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen resmi belgeler göz önüne alınır. Çalışma saatlerinin üçüncü fıkranın (c) bendinde belirtilenlerden daha fazla olmasının tespiti durumunda ise tespit edilen saatler esas alınır.
Kaçak elektrik enerjisi tüketiminin faturalandırılması
MADDE 46 – (1) Tüm kaçak kullanımlara ilişkin hesaplamalar Kurul onaylı tarife tablolarındaki ilgili tüketicinin tüketici grubuna ilişkin tek terimli, tek zamanlı aktif enerji ve dağıtım tarifesi üzerinden yapılır. Yapılan hesaplamalarda reaktif enerjiye ve trafo kayıplarına ilişkin bedeller dikkate alınmaz.
(2) Kaçak elektrik enerjisi tükettiği tespit edilen tüketicinin, 44 üncü madde çerçevesinde hesaplanan tüketimi, dahil olduğu tüketici grubuna kaçak elektrik enerjisi tükettiği dönemde uygulanmakta olan ve birinci fıkrada kapsamı belirtilen tarifenin 1,5 katı ile çarpılarak, kaçak enerji tüketim bedeli hesaplanır ve bu bedel fatura edilir.
(3) Tüketicinin aynı veya başka bir kullanım yerinde mükerrer kaçak elektrik enerjisi tükettiğinin tespiti edilmesi durumunda, kaçak elektrik enerjisi tüketiminin tespit edildiği tarihte yürürlükte olan ve birinci fıkrada kapsamı belirtilen tarifenin 2 katı göz önüne alınarak hesaplama yapılır.
(4) Perakende satış sözleşmesi veya ikili anlaşması olmayanlara ilişkin kaçak elektrik enerjisi tüketimindeki hesaplamalar, ticarethane tüketici grubuna uygulanan birinci fıkrada kapsamı belirtilen tarife üzerinden yapılır.
Kaçak elektrik tespit tutanağı ve faturaya karşı nereye itiraz edilebilir?
Kaçak elektrik tespitine ilişkin itiraz yolu EPDK Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği madde 47/2’de düzenlenmiştir. Buna göre tüketici kaçak faturaya ilişkin gönderilen ödeme bildirimine, kaçak elektrik enerjisi tüketmediği veya hesaplamalara esas miktar ve sürenin hatalı hesaplandığı, uygulanan tarife ve diğer parametrelerde yanlışlık olduğuna ilişkin hususlara ait kanıt ve belgeleri ile birlikte, bildirim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde dağıtım şirketine itiraz edebilir. Dağıtım şirketine yapılan itirazlar en geç 10 gün içerisinde sonuçlandırılır. İtirazın kabulü halinde eğer ödeme yapılmışsa ödeme tarihinden itibaren faiziyle birlikte para iade edilecektir. İtirazın reddi halinde ise duruma göre aşağıda belirttiğimiz diğer yasal yollara başvurulabilecektir.
EPDK Elektrik Piyasası Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği
Ödeme
MADDE 47 – (1) Kaçak elektrik enerjisi tükettiği tespit edilen tüketici, kendisine fatura edilen bedeli son ödeme tarihine kadar ödemekle yükümlüdür. Fatura kredi kartı ile ödenebilir. Tüketiciye gönderilen faturada ödeme için en az 10 gün süre verilir. İtirazın yapılmış olması ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
(2) Tüketici, söz konusu kaçak faturasına ilişkin gönderilen ödeme bildirimine, kaçak elektrik enerjisi tüketmediği veya hesaplamalara esas miktar ve sürenin 44 ve 45 inci maddeler dışında olduğu veya uygulanan tarife ve diğer parametrelerde yanlışlık olduğuna ilişkin hususlara ait kanıt ve belgeleri ile birlikte, bildirim tarihinden itibaren 6 ay içerisinde itiraz edebilir. Bu itiraz en geç 10 iş günü içerisinde sonuçlandırılır. İnceleme sonucuna göre; tüketicinin haklı olduğunun anlaşılması ve tüketicinin gönderilen ödeme bildiriminde yer alan tutarı ödemiş olması halinde, dağıtım şirketince iade edilecek tutara, tüketicinin ödeme tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, gecikme zammı günlük olarak uygulanarak iade işlemi gerçekleştirilir.
(3) İkinci fıkra kapsamında yapılan itiraz sonuçlandırılıncaya kadar tüketicinin mağduriyetinin önlenmesi bakımından itiraza esas tutarın teminata bağlanması şartıyla elektrik enerjisi bağlanabilir.
Kaçak elektrik tespit tutanağı ve faturaya karşı dava yolu
Kaçak elektrik tespit tutanağına dayanılarak düzenlenen faturanın ödenmemiş olması halinde henüz dağıtım şirketi tarafından icra takibi başlatılmamışsa menfi tespit davası açılarak borcun olmadığı ya da daha az olduğu iddia edilebilecektir. Açılacak bu davada tedbiren elektriğin kesilmemesi yönünde karar verilmesi de talep edilebilecektir.
Dağıtım şirketince icra takibi başlatılmışsa bu takibe itiraz edilmesi halinde takip durmaktadır. Bu durumda dağıtım şirketinin açacağı itirazın iptali davasında haklılık hususu tartışılacaktır.
Dağıtım şirketince icra takibi başlatılmamış fakat kaçak elektrik kullanıldığı iddiasıyla kesilen faturanın ödenmiş olması halinde ise şahsın elektrik abonesi olması durumunda sözleşmeye aykırılıktan kaynaklı olarak dava açılacak, elektrik abonesi olmaması halinde ise sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı olarak dava açılacaktır.
Kaçak elektrik tespit tutanağı ve faturadan kaynaklı dağıtım şirketine karşı açılacak davalarda görevli mahkeme
- Kaçak elektrik kullandığı iddia edilen kişinin elektrik abonesi olması ve söz konusu yerin mesken olması halinde öncelikle tüketici hakem heyetine başvuru yapılacak, olumsuz sonuç alınması halinde arabuluculuk yoluna başvurulacak, burada da anlaşılamaması halinde tüketici mahkemelerinde dava açılabilecektir.
- Elektrik abonesinin tacir olması halinde görevli mahkeme asliye ticaret mahkemesi olacak ve önce arabuluculuk yoluna gidilecektir.
- Abonenin tacir olmaması fakat yerin işyeri olması halinde ise dava asliye hukuk mahkemelerinde açılacaktır.
- Kaçak elektrik kullandığı iddia edilen kişinin elektrik abonesi olmaması ve tacir olması halinde yine önce arabuluculuğa başvurularak burada anlaşılamaması halinde dava ticaret mahkemelerinde açılacak, kişinin elektrik abonesi olmayıp tacir de olmaması halinde ise dava doğrudan asliye hukuk mahkemesinde açılacaktır. Aboneliğin söz konusu olmaması durumunda tüketici ilişkisi gündeme gelmeyecektir.
Av. Arb. Doğukan AKASLAN, LL.M